U źródeł polityki polskiej. Od Wielopolskiego - Jan Engelgard

Od Wielopolskiego do Dmowskiego? Czy rzeczywiście między koncepcjami obu polityków jest jakaś ideowa więź? Przecież program Dmowskiego z przełomu XIX i XX wieku był swoim ostrzem wymierzony przede wszystkim ugodowców, a Wielopolski był dla nich wzorem do naśladowania. A jednak, mimo wrogości, jaką okazywali sobie narodowi demokraci i politycy obozu konserwatywnego – w istocie program Narodowej Demokracji był twórczą kontynuacją programu „ugodowego”.

Książka, będąca zbiorem publikacji autora z lat ostatnich – a zaczynających się od tekstów poświęconych Wincentemu Krasińskiemu i Aleksandrowi Wielopolskiemu – ma jasno postawioną tezę. Polski obóz niepodległościowy to nie tylko obóz insurekcyjny, ale także obóz realistyczno-konserwatywny w wieku XIX, którego twórczą kontynuacją był obóz Narodowej Demokracji na przełomie wieków. Nie było jednego obozu niepodległościowego, były dwa takie obozy, stawiające sobie za cel to samo, czyli odbudowę Polski, ale zmierzające do tego zupełnie innymi drogami i wychodzącymi z odmiennych przesłanek ideowych i politycznych. Temu poświęcone są teksty z pierwszej części tej książki. Przypominam w nich m.in. związki apba Józefa Teodorowicza z Narodową Demokracją, stosunek Romana Dmowskiego do inteligencji, jego relacje z Władysławem Reymontem i Józefem Hallerem.

W części drugiej opublikowano  artykuły, które dotyczą czasów nam bliższych – w tym relacji polsko-ukraińskich. Temat to ciągłe żywy, budzący wielkie emocje, a także polityczne napięcia. Interesujące jest to, że wśród polityków Narodowej Demokracji przekonanie o tym, że tzw. kwestia ukraińska będzie dla Polski wielkim wyzwaniem pojawiło się już na początku XX wieku, a wspomniany już abp Józef Teodorowicz wręcz przewidział tragiczny koniec tego procesu, który zaczął się w Galicji Wschodniej.