Ciszo, milcz! Bólu, mów! – Stanisław Srokowski

Stanisław Srokowski ceniony jest głównie za ekspresyjny styl, wstrząsające opowiadania i powieści kresowe. Motywy z jego książek i wyznań złożyły się na wybitny film Wojciecha Smarzowskiego, „Wołyń”. Obecnie pisarz wrócił do poezji. I to w zaskakujący sposób. Związany z awangardą literacką XX w., jawi się w tym zbiorze, jako wysublimowany erudyta tradycyjnych wierszy klasycznych.

A świat duchów? Od dzieciństwa żył w takim świecie. Kresowe dwory, zamki i pałace, bujna natura, lasy i góry, czary, gusła i zaklęcia wypełniały jego wyobraźnię zjawami, widmami i demonami.

Z biegiem lat już nie fantazja przetwarzała je w koszmarne rojenia i sny, lecz brutalna rzeczywistość, z której wyłaniały się ukraińskie krwawe mordy, rzezie, zbrodnie i zagłada polskich ziem kresowych. Owe akty realnego ludobójstwa nakładały się na lęki i wizje wczesnych dziecinnych lat, tworząc w poezji ów szczególny związek sztuki z życiem, emocji ze zbrodnią, piękna z szaleństwem. Doszły do tego mity greckie, w których odnajduje poeta znakomity materiał twórczy dla analogii i metaforycznych skojarzeń, w brawurowy i fantazyjny sposób łączących głęboko ukrytą w naturze ludzkiej potrzebę przerzucania mostów ponad epokami. Ujawnia w nowym zbiorze poetyckim kod kulturowy, który każe powracać literaturze do źródeł, a kulturę, jako potężną, historyczną siłę zanurza w dramatycznej współczesności i poszukuje egzystencjalnego początku. Łączy odmienne czasy, zjawiska, legendy i postaci, rzeczy i fantasmagorie, i buduje ponadczasowe laboratorium jedności ducha. Ten śmiały i radykalny sposób widzenia zjawisk kulturowych, filozoficznych i metafizycznych otwiera ogromne możliwości interpretacyjne dla nowej mitologii świata. Z pewnością głos Srokowskiego w tej materii brzmi, jako głos porywający, nowatorski i oryginalny.

Ks. Józef Tischner w „Etyce solidarności” pisze, że donos, jako forma zdrady, staje się

głównym grzechem przeciwko solidarności sumień. Dlatego każdy konfident popełnia
przestępstwo. „Życie wśród pisarzy, agentów i intryg” to książka dokumentalna. Opowiada
o długoletnim inwigilowaniu i prześladowaniu autora przez Służbę Bezpieczeństwa i jej
rozliczne siatki agenturalne. Srokowski w 1968 r. wraz młodzieżą szkolną, której był
nauczycielem, wyszedł na ulice Legnicy, by protestować przeciwko komunistycznej
indoktrynacji. Od tego czasu zaczęły się prześladowania pisarza. Kolejne dziesięciolecia
dramatycznie odcisnęły się na jego psychice i działalności twórczej. Srokowski znakomicie
splata wątki politycznych szykan z towarzyskimi intrygami, cenzorskimi blokadami i
administracyjnymi ograniczeniami. Dochodzą do tego medialne ataki i środowiskowe układy.
Unikalną wartością tego fascynującego dzieła są dzienniki twórcy, zderzające się z
dokumentami IPN, przekazami prasowymi i donosami konfidentów. Jedna z najciekawszych i
najbardziej wartościowych książek, które dokonują rozliczeń z najnowszą historią Polski.
Literatura faktu, a zarazem uniwersalny i błyskotliwy epos o zmaganiach ludzkiego losu z
demonami zła.