Pożoga. Wspomnienia z Wołynia 1917-1919 - Zofia Kossak

Wśród nielicznych zabytków literatury pamiętnikarskiej z dziedziny sztuki Wspomnienia Wojciecha Kossaka wyróżniają się swymi walorami literackimi.

Młody, artystycznie usposobiony i pełniący rolę tłumacza syn weneckiego kupca Gaetano di Candiano wyrusza z handlową karawaną mandaryna Czang-fu-tse ze stolicy mongolskiego imperium Karakorum na zachód w kierunku Europy.

Szukajcie przyjaciół i Laska Jakubowa to opowieści o dwóch ostatnich przed II wojną światową zlotach harcerskich: w roku 1933 w Gödöllő na Węgrzech i w roku 1937 w Vogelensang w Holandii. Zofia Kossak uczestnicząc w obu tych spotkaniach, doskonale opisała te jedyne w swoim rodzaju i chyba już niepowtarzalne w dziejach skautingu wydarzenia. Pisarce udało się oddać atmosferę zarówno pierwszego Jamboree na Węgrzech – barwnego i radosnego, będącego manifestacją ideałów harcerskiej przyjaźni; jak i drugiego – w Holandii, na które droga wiedzie przez zmilitaryzowane w przededniu wojny hitlerowskie Niemcy. Autorka znana przede wszystkim z powieści historycznych ujawnia genialny talent reporterski i wspaniałe wyczucie ducha skautingu.

„Książka ta wzbogaca naszą literaturę młodzieżową o cenną pozycję. Stanowić będzie porywającą lekturę nie tylko dla harcerzy, ale dla wszystkich, którzy w książce szukają otuchy i światła, zdrowej pożywki dla serca, fantazji i umysłu. Zaspokaja ona te pragnienia i budzi najlepsze odruchy duszy czytelnika”. (Ze wstępu)

Zofia Kossak - wybitna polska powieściopisarka, autorka książek dla dzieci i młodzieży (Kłopoty Kacperka góreckiego skrzata, Topsy i Lupus, Z milosci, Puszkarz Orbano) oraz dla dorosłych (m.in. Pożoga, Krzyżowcy, Dziedzictwo, Szaleńcy Boży, Troja Północy, Pątniczym szlakiem, Dzień dzisiejszy).

Dziedzictwo to składająca się z trzech części saga rodzinna Kossaków. W części III Zofia Kossak i Zygmunt Szatkowski opisują pięć miesięcy przygotowań do Powstania Styczniowego oraz jego wybuch i przebieg w różnych rejonach kraju. Ostatni rozdział sagi wieńczy przejmująca scena pożegnania arcybiskup Szczęsnego Felińskiego, który po procesji Bożego Ciała w 1863 roku, poprowadzonej ulicami Warszawy wbrew woli carskiej władzy, został zmuszony do opuszczenia stolicy i udania się do Petersburga. Wśród tłumnie zgromadzonej pod pałacem arcybiskupim inteligencji warszawskiej stali Juliuszowie Kossakowie z synami.