Spółdzielczość: zarys ideologii - Stanisław Thugutt

KAZIMIERZ DAGNAN (1891-1986)

Wieloletni działacz ruchu narodowo-robotniczego, na jego różnych, organizacyjnych etapach. Początkowo był politycznie zaangażowany w tworzenie Narodowego Związku Robotniczego, który powstał w 1905 roku. Później, wraz z NZR, 1908 roku zrywa związki z endecją i rozpoczyna etap samodzielnego funkcjonowania ruchu narodowo-robotniczego m.in. jako przedstawiciel NZR w Tymczasowej Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych w 1912 roku. W czasie I Wojny Światowej K.Dagnan zgłosił się do Naczelnego Komitetu Narodowego i został przydzielony do Departamentu Wojskowego, gdzie w randze sierżanta brał udział w werbunku w Sosnowcu. Autor broszury był również stałym publicystą pism NZR-owskich, pisząc swoje teksty pod pseudonimem „Kazimierz Dębiec”. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości budował, zjednoczony pod sztandarem założonej w 1920 roku Narodowej Partii Robotniczej, międzywojenny ruch narodowo-robotniczy. a następnie, na początku lat 30.,polski, antyhitlerowski ruch narodowo-socjalistyczny.

Książka autorstwa Zygmunta Felczaka, który od okresu studiów był mocno zaangażowany w ruch narodowo-społeczny w postaci Narodowej Partii Robotniczej, a następnie Stronnictwa Pracy, jest głosem w zażartej dyskusji, która odbywała się po 1945 roku w Polsce. Dyskusji, która miała zdecydować o kształcie i charakterze kształtującej się Polski Ludowej. Był to dyskurs oczywiście wyraźnie ograniczony pod względem wolności koncepcji. Jednak autor w swojej książce, próbując nawiązać do wzmagającej się retoryki, omówił demony przeszłości, które ciążyły na Polską przed wrześniem 1939, a także przedstawił idee przezwyciężenia naszej dziejowej słabości, którą upatrywał w autorskim pojęciu indywidualizmu wegetacyjnego.

Na łamach publikacji możemy także zetknąć się z wyraźną rozprawą z polskim indywidualistycznym modelem cywilizacyjnym, ale także kontrującą go koncepcją uzbrojenia cywilizacyjnego Polski – idei rewolucyjnego i dynamicznego przemienia kraju pod wpływem industrializacji, elektryfikacji i przede wszystkim wyzwolenia zbiorowego entuzjazmu pracy i postępu. Zdaniem Z. Felczaka to nie armaty i czołgi miały zdecydować o przyszłej sile narodu polskiego, ale ilość koni mechanicznych na mieszkańca, zagospodarowanie ziem odzyskanych i szerokiej modernizacji gospodarczej odradzającej się ze zgliszcz wojennych Polski.

Książka jest bez wątpienia świadectwem istnienia alternatywnych, narodowo-społecznych wizji Polski Ludowej, która pomimo reform społecznych i gospodarczych, mogła w dużo większym stopniu emancypować się spod wpływów ZSRR oraz dużo skuteczniej tworzyć nową polską kulturę w oparciu o masy, a nie elity partyjne lub biznesowe. I choć autor w pełni popiera postulat gospodarki planowej w państwach zacofanych, jakim była ówczesna Polska, to jednak kładzie dużo większy nacisk na rzeczywiste zmienianie polskiego charakteru narodowego poprzez uwolnienie zbiorowej pracy i ideału dzieła w kontrze do bierności i zasady bierniej dobroci.

Rozdziały książki:

CZĘŚĆ I  – Na progu Trzeciej Rzeczypospolitej

1. Polska przedwrześniowa.

2. Dramat szlachetczyzny nie jest dramatem Polski.

3. Przełamanie epoki feudalno-szlacheckiej, jako wstęp do wielkiej, demokratycznej odnowy.

4. Potrzeba nowej idei.

CZĘŚĆ II – Straszliwy spadek

1. Niż cywilizacyjny.

2. Indywidualizm wegetacyjny.

3. Historyczne zadanie demokracji polskiej wobec straszliwego spadku.

4. Widmo trzeciej wojny światowej.

5. Konieczność szybkiego działania.

6. Bezpłodność dróg ewolucyjnych.

CZĘŚĆ III – Ogólny program nowego państwa polskiego

1. Historyczny egzamin ugrupowań demokratycznych.

2. Sprawa uzbrojenia cywilizacyjnego Polski.

3. Warunki dokonania dzieła.

4. Gospodarka planowa — gospodarką przyszłości.

CZĘŚĆ IV – Zmiana charakteru narodowego kamieniem węgielnym odnowy

1. Bierny indywidualizm jako główna zapora.

2. Romantyzm ubóstwa.

3. Statyczne i dynamiczne pojmowanie szczęścia.

4. Mechanizm przekazywania treści tradycyjnych.

5. Zasady biernego indywidualizmu.