Europa 1939-1945 Kto wspierał Hitlera, a kto z nim walczył - Ewa Kurek

Wszystkie opisane w książce zdarzenia wydarzyły się naprawdę. Polską osadę Chrobrów na Wołyniu spalili Ukraińcy z UPA. Polaków z Chrobrowa ocalił Ukrainiec Siańko Klepiec, który za Polaków oddał życie. Nazwiska niektórych mieszkańców Chrobrowa, rzeźbiarzy ASP i nauczycielki lubelskiego Technikum Kolejowego są prawdziwe. Zbieżność nazwisk pozostałych osób przypadkowa.

Bohaterka książki, Maria Byrska z domu Wilczewska, w kwietniu 1940 roku wraz z rocznym synem została przez Sowietów wywieziona do Kazachstanu. Uciekła. Wspomagana bezinteresowną ludzką dobrocią, już w końcu 1940 roku powróciła do Polski. Książka napisana jest na podstawie relacji bohaterki, nagranej na taśmie magnetofonowej.

Książka po raz pierwszy została wydana przez „Editions Spotkania” w Paryżu w 1985 roku. W latach 1986-1989 miała kilka podziemnych wydań w Polsce. Ze względu na sytuację polityczną w Polsce, wydanie paryskie i wydania podziemne Ewa Kurek opublikowała pod nazwiskiem Marii Byrskiej.

Ewa Kurek dokonała wszechstronnych badań, a każde ważkie stwierdzenie poparte jest licznymi źródłami, w tym relacjami świadków i cytatami z dziennika Emanuela Ringelbluma. Autorka ujęła zagadnienia z kilku równoprawnych punktów widzenia, co daje Czytelnikowi możliwość zorientowania się w złożoności ówczesnego koszmaru i szansę zrozumienia różnych ludzkich postaw – tak Żydów, jak i Polaków – wobec Holokaustu.

To niesłychane, że propaganda III RP sprawiła, że Polacy jako jedyni spośród narodów Europy biorą na siebie realną odpowiedzialność za dokonaną przez Niemców zagładę Żydów. To niesłychane, że władze III RP blokują w tym samym czasie wszelkie badania i publikacje historyczne dotyczące udziału Żydów w zagładzie własnego narodu oraz wszelkie badania i publikacje historyczne zbrodni żydowski popełnionych na Polakach.

Dużej odwagi wymaga dzisiaj próba sięgnięcia do suchego i pozbawionego emocji opisu wzajemnych relacji pomiędzy Polakami i Żydami. Autorka pokazuje wzajemne miłości i niechęci bez kokieterii, nie boi się trudnych rozmów. W książce są relacje o Polakach dobrych i złych, ale też o dobrych i złych Żydach. (Aleksander Rozenfeld "Kurier Lubelski")
Ewa Kurek - doktor historii, absolwent KULu, autorka wielu książek z historii najnowszej, zwłaszcza okresu drugiej wojny.