Narodziny współczesnej ekonomii- Mark Skousen

Fascynująca rzecz – tak powiedział o książce Skousena mój przyjaciel, artysta malarz, człowiek dla którego ekonomia była zawsze esencją nudy.

Tymczasem Mark Skousen pokazał, że ekonomia, jej twórcy i bohaterowie mogą być równie ekscytująca c powieść kryminalna Niezwykłym, walorem tej książki, piszę to bez cienia przesady, jest prowadzenie Czytelnika przez dzieje najmłodszej z nauk tak, aby poznał nie tylko życiorysy najwybitniejszych ekonomistów, ale zrozumiał logikę wydarzeń, jakie wyjaśniali czy tworzyli. Dlaczego „Narodziny współczesnej ekonomii” to równocześnie nowoczesny podręcznik ekonomii. Przedstawia meandry myśli gospodarczej ukazując, w jaki sposób wpłynęły na losy zwykłych ludz, ich życie, myśli i zamożność.

Świetna okładka Michała Zielińskiego, dużo oryginalnych fotografii, bardzo dobry przekład Jerzego Strzeleckiego oraz wysoki poziom drukarski czynią tę wielką książkę (640 stron format B5) wydarzeniem wydawniczym. Gorąco polecamy!

Wydawca – Jan M Fijor

Historia współczesnej ekonomii rozpoczyna się w 1776 roku.

W ciągu 6000 lat poprzedzających ową słynną datę temat, który zajmuje i dominuje większość życia każdego prawie człowieka – zarabianie na życie – nie doczekał się powstania żadnego „kluczowego” dzieła.

Przez stulecia i tysiąclecia, od czasów Rzymu poprzez Wieki Ciemne i Renesans, ludzie zawsze walczyli ciężką pracą o zapewnienie sobie bytu, często ledwo przeżywając. Ludzie zawsze stali wobec zagrożenia przedwczesną śmiercią, chorobami, głodem, wojną i niskimi płacami. Tylko niewielu szczęśliwców – głównie władcy i arystokraci – żyło w dostatku i posiadało czas na wypoczynek. Życie zwykłych ludzi przez całe wieki prawie się nie zmieniało. Zarobki realne na głowę były takie same, rok po roku, dekada po dekadzie. W XVII wieku, gdy średnia długość życia w Anglii wynosiła 40 lat, Thomas Hobbes, angielski pisarz powiedział o życiu człowieka, że jest „samotne, nędzne, niemiłe, brutalne i krótkie” (1996 [1651]:84).

Rok 1776, Rok Proroków

I wtedy nadszedł ów rok 1776, gdy nadzieja i rosnące oczekiwania po raz pierwszy zapukały do serc zwykłych ludzi fizycznej pracy. Stało się to w czasie zwanym Oświeceniem, który Francuzi nazywają epoką światła (l’Age des Lumieres). Po raz pierwszy w historii zwykli robotnicy mogli mieć nadzieję na zapewnienie sobie podstawowego minimum jedzenia, dachu nad głową i ubrania. Nawet herbata, kiedyś należąca do towarów luksusowych, stała się napojem zwykłych śmiertelników.

Ogłoszenie 4 lipca amerykańskiej Deklaracji Niepodległości było jednym z wielu ważnych wydarzeń roku 1776. Thomas Jefferson, naśladując John’a Locke, i ogłaszając „życie, wolność i swobodę ubiegania się o szczęście” niezbywalnymi prawami, położył tym samym prawne podwaliny nowego narodu, który z czasem miał się stać najpotężniejszym ekonomicznie krajem świata, i konstytucyjne fundamenty wolności, które miały się stać przedmiotem imitacji na całym świecie.

Publikacja Książki – Pomnika

Cztery miesiące wcześniej, w Anglii – Matce, po drugiej stronie Atlantyku, opublikowane zostało równie monumentalne dzieło. 9 marca 1776 roku londyńscy drukarze William Strahan i Thomas Cadell wypuścili na świat dwutomową książkę, liczącą ponad 1000 stron, zatytułowaną Badania nad Naturą i Przyczynami Bogactwa Narodów. Była to książka gruba, o długim tytule, i miała mieć gigantyczny wpływ na świat.

Bogactwo Narodów było intelektualnym wystrzałem, który usłyszał cały świat. Adam Smith, dziecko Szkockiego Oświecenia, zapisał na białym papierze uniwersalną receptę na bogactwo i finansową niezależność. Recepta ta, w kolejnym stuleciu, zrewolucjonizować miała sposób, w jaki obywatele i przywódcy polityczni mieli myśleć i działać w sprawach gospodarki i handlu. Książka ta obiecywała nowy świat – świat opływający w bogactwa, bogactwa mierzone nie tylko akumulacją złota i srebra. Smith wszystkim obiecywał nowy świat – nie tylko bogaczom i władcom, ale także zwykłemu człowiekowi. Bogactwo Narodów przedstawiało receptę na emancypację robotnika z nędzy świata Thomasa Hobbesa. Bogactwo Narodów było ekonomiczną deklaracją niezależności.

Niektóre daty w dziejach są datami przełomowymi. Jedną z takich dat jest rok 1776. W tym roku Proroków, ogłoszono dwie fundamentalne wolności – wolność polityczną i wolność przedsiębiorczości. Połączone dały nam one rewolucje przemysłową. Nie jest rzeczą przypadku, że nowoczesny wzrost gospodarczy zaczyna się tuż po 1776 roku. (Wykres 1.1).

Znaczenie Oświecenia

Rok 1776 był ważny także z innych powodów. Był to również rok publikacji pierwszego tomu klasycznego dzieła Edwarda Gibbona Zmierzch i Upadek Cesarstwa Rzymskiego (1776-1788). Gibbon był jednym z najwybitniejszych zwolenników myśli Oświecenia, która głosiła wiarę w naukę, rozum, i ekonomiczny indywidualizm w miejsce religijnego fanatyzmu, przesądów i władzy arystokratów.

Dla Smitha rok 1776 był także ważny z przyczyn osobistych. Umarł właśnie David Hume, jego najbliższy przyjaciel. Hume, niezmiernie płodny filozof, wywarł na Smitha bardzo znaczący wpływ. (Patrz: „Pre-Adamici” w aneksie do niniejszego rozdziału). Tak jak Smith, Hume był jednym z liderów Szkockiego Oświecenia i zwolennikiem cywilizacji handlowej i wolności gospodarczej.

Pomruki Postępu Ekonomicznego

Przez wieki, średnia płaca i poziom życia znajdowały się w stanie stagnacji, i prawie miliard ludzi zmagało się z twardymi warunkami codziennego życia. Nagle, w początkach XIX wieku, w kilka lat po wydaniu Bogactwa Narodów i po Rewolucji w Ameryce, Zachód zaczął rozkwitać jak nigdy przedtem. Przędzarka mechaniczna, mechaniczne krosno i silnik parowy były pierwszymi z całej serii wynalazków, które pozwoliły przedsiębiorcom i zwykłym obywatelom na oszczędność czasu i pieniędzy. Rozpoczęła się Rewolucja Przemysłowa, płace realne zaczęły wzrastać, i standard życia, tak bogaczy jak i biednych, zaczął się wzbijać na nieprzewidywany wcześniej poziom. W istocie rzeczy, było to Oświecenie, początek Współczesności, co zauważyli ludzie wszystkich warstw i klas.

Obrońca Zwykłego Człowieka

Tak jak George Waszyngton był ojcem nowego narodu, tak Adam Smith stał się ojcem nowej nauki, nauki o bogactwie.

Alfred Marshall, wybitny ekonomista brytyjski, nazwał ekonomię nauką o „zwykłym życiu.” Adam Smith miał najzwyklejsze nazwisko. Został ochrzczony imieniem pierwszego człowieka w Biblii, Adama, co oznacza „jeden z wielu.” Smith oznacza z kolei „ten, który pracuje.” Nazwisko Smith to jedno z najczęściej występujących nazwisk w Wielkiej Brytanii. Ojciec Adama Smith’a także nazywał się Adam Smith, podobnie jak opiekun Smitha i jego kuzyn.

Ten najzwyklejszy Adam Smith napisał książkę, która miała się przyczynić do dobrobytu zwykłego człowieka. We wstępie do swego dzieła zapewniał czytelnika, że jego model porządku gospodarczego zrodzi „powszechną pomyślność, która obejmie także szeregi najbiedniejszych” (1965 [1776]:11).[1]

Nie była to książka pisana dla arystokratów i królów. W rzeczywistości, Adam Smith nie szanował zbytnio ludzi biznesu i wielkiego bogactwa. Sympatie jego leżały raczej po stronie przeciętnego obywatela, który przez wieki był poniżany i wykorzystywany. Książka jego miała go wyzwolić z szesnastogodzinnego dnia pracy, niskich płac i krótkiego życia trwającego tylko 40 lat.

Adam Smith Wpada na Przeszkody

Spędziwszy około 12 lat na pisaniu swej grubej książki, Adam Smith przekonany był, że odkrył prawdziwe zasady ekonomii, które pozwolą stworzyć „powszechne bogactwo.” Swoją wizje gospodarki nazwał „systemem wolności naturalnej.” Dzisiejsi ekonomiści nazywają tą wizję „modelem klasycznym.” Model Smitha inspirowany był pracami Sir Isaaca Newtona, którego model nauk przyrodniczych Smith bardzo podziwiał jako uniwersalny i harmonijny.

Największą przeszkodą, jaka stała przed Smithem było przekonanie szerokiej publiczności, a zwłaszcza prawodawców, o słuszności swojej wizji. Przy pisaniu Bogactwa Narodów celem Smitha było nie tylko edukowanie ale także przekonywanie. Postęp gospodarczy Anglii i Europy na przestrzeni wielu stuleci był tak niewielki dlatego, że dominującym porządkiem w gospodarce był tzw. merkantylizm. Jednym z podstawowych celów jakie postawił sobie Smith pisząc Bogactwo Narodów było strzaskanie konwencjonalnych poglądów merkantylistów, którzy kontrolowali w tym czasie interesy handlowe i władzę polityczną, i zastąpienie tych poglądów wiedzą o prawdziwych źródłach bogactwa i wzrostu gospodarczego. Miałoby to prowadzić, tak w Anglii jak i na całym świecie, do „największej poprawy” losu zwykłego człowieka.

fragment rozdziału poświęconego Adamowi Smithowi, który rozpoczyna dzieje współczesnej ekonomii