Filozofia presokratyków Od Talesa do Demokryta - Ryszard Legutko

Mieć czy być? stanowi dogłębną analizę kryzysu cywilizacji Zachodu i szczegółowy program społecznej i psychologicznej rewolucji mającej uratować zagrożoną planetę. I choć dzieło to ukazało się po raz pierwszy ponad trzydzieści lat temu, wciąż pozostaje aktualne wobec problemów, z którymi boryka się człowiek XXI wieku jako jednostka i jako członek społeczeństwa, niezależnie od tego, w jakiej kulturze żyje.

W swoich pracach Sorokin dał się poznać nie tylko jako wnikliwy analityk współczesnej cywilizacji, ale również jej przenikliwy jej krytyk, dostrzegający w pozornie mało znaczących przemianach kulturowych zapowiedź dużo głębszych i trudnych do odwrócenia trendów, które w przyszłości mogą doprowadzić cywilizację Zachodu do upadku. Jego szczególny niepokój budziło zjawisko, które określił mianem „rewolucji seksualnej”, prowadzącej do coraz głębszej seksualizacji wszystkich sfer kultury. Skutkiem tej seksualizacji jest pozwolenie ludziom na to, aby kierowali się jedynie swoimi zwierzęcymi, pierwotnymi popędami i namiętnościami, co czyni ich łatwym łupem manipulacji i propagandy, niszcząc przy okazji tradycyjne więzi międzyludzkie (zwłaszcza rodzinne), miłość zaś sprowadzając do rodzaju wymiany handlowej, polegającej na wzajemnym świadczeniu sobie usług seksualnych.

Pitirim A. Sorokin zmarł po dwóch latach ciężkiej choroby 10 lutego 1968 roku w wieku 79 lat w Winchester w stanie Mssachusets. Uroczystości pogrzebowe przebiegały zgodnie z rytuałami rosyjskiej Cerkwii prawosławnej. Sorokin miał dwóch synów, starszy z nich, Peter P. Sorokin, w 1966 roku był wynalazcą lasera barwnikowego. Rękopisy i papiery Sorokina znajdują się obecnie w University of Saskatchewan w Saskatoon w Kanadzie. W marcu 2009 roku w Państwowym Uniwersytecie w Syktywkarze, w rosyjskiej Republice Komi, utworzono Sorokin Research Center, którego zadaniem ma być między innymi publikacja obfitych materiałów, jakie pozostawił po sobie wybitny socjolog.

Mimo sławy na całym świecie i tłumaczeń na dziesiątki języków, w Polsce prace Sorokina pozostają w zasadzie nieznane i prócz tłumaczenia jego wczesnej, mało reprezentatywnej książki Ruchliwość społeczna, brakuje przekładów jego najważniejszych dzieł. Przyczyny tego mogą być różne, jedną z nich może być fakt, że Sorokin przyjmuje szeroką, interdyscyplinarną perspektywę w socjologii, nie ograniczając się do suchych statystyk, lecz wyciągając ze swoich badań głębsze wnioski, dotyczące natury i przyszłości naszej cywilizacji. Te wnioski również mogą być powodem jego ignorowania w środowiskach naukowych, Sorokin bowiem przedstawia zagrożenia płynące z opartej na marksizmie rewolucji kulturowej, której pierwsze objawy diagnozował w USA już w latach pięćdziesiątych, ukazując, w jaki sposób kult postępu, techniki i – ogólnie – ideologii Oświecenia niszczy trwały ład, na którym oparta była cywilizacja łacińska. Sformułowane ponad pół wieku temu wnioski Sorokina w wielu wypadkach okazały się prorocze, czego przykładem jest choćby proces seksualizacji społeczeństwa, prowadzący do upadku rodziny i gwałtownego kurczenia się białej populacji, Jednocześnie jego nadzieje na odrodzenie się cywilizacji łacińskiej, które żywił w ostatnich dekadach życia, okazały się płonne albo przedwczesne – w obecnej sytuacji można raczej spodziewać się pogłębiania fazy „senstytywnej”, jak sam to określił, prowadzącego aż do upadku cywilizacji.

*

„Kriton” należy do najbardziej znanych dialogów Platona, a jego główny temat – odrzucenie złożonej Sokratesowi przez Kritona propozycji ucieczki z więzienia – do dzisiaj w fundamentalnym stopniu kształtuje wyobraźnię filozoficzno-polityczną Europy. Wspólnie z Ośrodkiem Myśli Politycznej planujemy wydanie tego jednego z najważniejszych dialogów dorobku Platona w tłumaczeniu prof. Ryszarda Legutki.

Michnik nie sprawuje już rządu dusz, ale jad, który wsączył w polskie umysły, wciąż je zatruwa.

Fałsze, które upowszechniała jego propaganda, wciąż pokutują w publicznych sporach, a absurdy, które podniósł do roli aksjomatów, wciąż dla wielu pełnią rolę drogowskazów. Nie wolno milcząco przejść nad nimi do porządku dziennego i bez wchodzenia w polemikę, bez refleksji głosić rzeczy diametralnie sprzecznych. Choć polska ociężała umysłowo inteligencja właśnie tak najbardziej lubi – gotowa równie gorąco przyklaskiwać i temu, co mówi, że czarne, i temu, co dowodzi, że białe, byle owej sprzeczności nie eksponować, byle było słodko, miło, przyjemnie i bezkonfliktowo.

Tak, Adam Michnik poniósł klęskę. Praktycznie na wszystkich możliwych polach. Ale czy to znaczy, że można udać, iż go nigdy nie było?

Adam Michnik zasługuje na sprawiedliwość. Trzeba mu tę sprawiedliwość – jedni powiedzą „wymierzyć”, a inni „oddać”. Ale w każdym razie trzeba się na nią zdobyć. Trzeba wreszcie przynajmniej spróbować.

Oto moja próba.